شماره انداز و دور شمار

شماره انداز و دور شمار

شمارنده یا شماره‌انداز مکانیکی (Mechanical Counter) چیست؟
یک وسیله‌ی مکانیکی است که وظیفه‌ی شمارش تعداد رخدادها یا چرخش‌ها را دارد. این وسیله با هر حرکت ورودی (مثلاً یک چرخش، یک فشار دکمه، یا یک ضربه) یک واحد به عدد نمایش‌داده‌شده اضافه می‌کند. خروجی آن معمولاً به صورت عددی روی چرخ‌دنده‌ها یا رولرهای عددی نمایش داده می‌شود.

🔹 اجزای اصلی شماره‌انداز مکانیکی
چرخ‌دنده‌های ورودی
نیروی مکانیکی (مثلاً از یک شافت یا اهرم) را دریافت می‌کنند.

مکانیزم انتقال (Ratchet یا Clutch)
حرکت کوچک را به حرکت دقیق و یک‌جهته تبدیل می‌کند تا شمارنده عقب‌گرد نکند.

چرخ‌دنده‌های شمارش
هر چرخ‌دنده شامل ارقام ۰ تا ۹ است. با هر ده حرکت، یک رقم به چرخ‌دنده بعدی منتقل می‌شود (مثل کیلومترشمار خودرو).

نمایشگر عددی (Drum یا Roller)
اعداد روی استوانه‌ها حک شده‌اند و با چرخش، مقدار شمارش را نشان می‌دهند.

دستگاه صفرکن (Reset Knob)
یک دکمه یا اهرم برای بازگرداندن تمام اعداد به صفر.

🔹 نحوه کار
با هر ورودی (مثلاً فشار دادن یک کلید یا چرخیدن یک محور)، یک چرخ‌دنده اصلی حرکت می‌کند.

چرخ‌دنده اول از ۰ تا ۹ می‌شمارد.

وقتی از ۹ به ۰ برمی‌گردد، یک دندانه به چرخ‌دنده بعدی منتقل می‌شود → این یعنی ده‌تایی به ده‌تایی شمارش ادامه پیدا می‌کند.

همین‌طور، تا رسیدن به ۹۹، ۹۹۹ و … بسته به ظرفیت شمارنده.

🔹 کاربردها
دستگاه‌های صنعتی: شمارش قطعات تولیدی روی خط.

ماشین‌آلات دوخت یا چاپ: برای کنترل تعداد ضربات یا چاپ‌ها.

کیلومترشمار خودروهای قدیمی.

میزان‌سنج (Odometer) دوچرخه‌ها و وسایل ورزشی.

دستگاه‌های دستی شمارش افراد (Counter Clicker) مثل سالن‌های ورزشی یا مترو.

🔹 مزایا
بدون نیاز به برق (کاملاً مکانیکی).

مقاوم در برابر شرایط محیطی سخت.

ساده و ارزان.

🔹 معایب
سرعت شمارش محدود (نمی‌تواند خیلی سریع ورودی‌ها را ثبت کند).

استهلاک مکانیکی.

دقت کمتر نسبت به شمارنده‌های الکترونیکی.

🔹 دورشمار مکانیکی (Mechanical Tachometer) چیست؟
یک وسیله‌ی مکانیکی برای اندازه‌گیری تعداد دور در واحد زمان (RPM = دور بر دقیقه) محور یا قطعه‌ی چرخان است.
یعنی مشخص می‌کنه یک شافت یا موتور در هر دقیقه چند بار می‌چرخه.

🔹 انواع اصلی دورشمار مکانیکی
دور شمار با تماس مستقیم (Contact Type)
یک نوک یا شفت از دستگاه با محور موردنظر تماس پیدا می‌کند.

با چرخش محور → حرکت به مکانیزم داخلی منتقل می‌شود → شمارش یا نمایش دور انجام می‌گیرد.

نمونه‌اش دورشمارهای دستی کوچک هستند که تکنسین روی شفت موتور می‌گذارد.

دور شمار سانتریفیوژی (Centrifugal Tachometer)
از نیروی گریز از مرکز برای اندازه‌گیری سرعت استفاده می‌کند.

داخل دستگاه دو وزنه وجود دارد که با افزایش سرعت می‌خواهند از مرکز دور شوند.

این حرکت توسط فنر یا اهرم به عقربه منتقل می‌شود → عقربه روی صفحه سرعت چرخش را نشان می‌دهد.

این مکانیزم شبیه سرعت‌سنج مکانیکی خودرو است.

دور شمار مکانیکی با شمارنده (Revolution Counter)
به جای نمایش لحظه‌ای RPM، تعداد کل دورهای انجام‌شده را ثبت می‌کند.

مثل کیلومترشمار خودروهای قدیمی (که مجموع دورهای چرخ‌ها را می‌شمارد).

بعد با یک ضریب تبدیل، می‌توان RPM یا مسافت را محاسبه کرد.

🔹 اجزای اصلی دورشمار مکانیکی
شفت ورودی یا نوک تماس: حرکت مکانیکی محور را می‌گیرد.

چرخ‌دنده‌های انتقال: دور را کاهش یا افزایش داده و به مکانیزم شمارش منتقل می‌کنند.

مکانیزم سانتریفیوژی یا شمارنده: سرعت یا تعداد دور را به یک کمیت قابل نمایش تبدیل می‌کند.

فنر بازگرداننده: برای ثابت نگه‌داشتن عقربه در حالت صفر.

نمایشگر: ممکن است عقربه‌ای (آنالوگ) یا عدی (با چرخ‌دنده و رولر) باشد.