قلاویز دستی

قلاویز دستی یکی از مهم‌ترین ابزارهای کارگاهی برای ایجاد رزوهٔ داخلی (مهره‌ای شکل) درون سوراخ‌ها است. وقتی بخوایم یک پیچ درون قطعه بسته بشه، باید اول سوراخ مناسب در قطعه ایجاد کنیم و بعد با قلاویز، داخل سوراخ رو رزوه کنیم.

🔧 اجزای قلاویز دستی

دسته قلاویزگیر (T-handle): وسیله‌ای که قلاویز داخل آن قرار می‌گیرد و با دو دست چرخانده می‌شود.

قلاویز (Tap): میله‌ای فولادی سخت با شیارهای مارپیچی و لبه‌های برنده که عمل براده‌برداری و ایجاد رزوه را انجام می‌دهد.

قلاویزها معمولاً در ست سه‌تایی عرضه می‌شوند:

قلاویز شماره ۱ (ابتدایی یا پیش‌بر): سر آن باریک‌تر است، حدود ۶۰٪ براده‌برداری را انجام می‌دهد.

قلاویز شماره ۲ (میانی یا نیم‌بر): براده‌برداری بیشتری انجام می‌دهد و رزوه‌ها را واضح‌تر می‌کند.

قلاویز شماره ۳ (تمام‌بر یا تکمیل‌کننده): رزوه را کاملاً دقیق و نهایی می‌سازد.

🛠️ روش کار با قلاویز دستی

انتخاب مته مناسب: اول سوراخ با مته‌ای کمی کوچک‌تر از قطر نهایی پیچ زده می‌شود (مثلاً برای پیچ M6 باید با مته ۵ میلی‌متر سوراخ کرد).

نصب قلاویز در دسته: قلاویز شماره ۱ را در دستهٔ قلاویزگیر قرار می‌دهیم.

شروع براده‌برداری: قلاویز را عمود بر سوراخ قرار داده و با فشار ملایم، نیم دور به جلو و یک‌چهارم دور به عقب می‌چرخانیم (عقب‌گرد برای شکستن براده‌هاست).

استفاده از روغن برش: برای روان‌کاری و جلوگیری از گیر کردن یا شکستن قلاویز.

ادامه با قلاویزهای شماره ۲ و ۳: بعد از تکمیل مرحله اول، قلاویز میانی و سپس تمام‌بر را وارد می‌کنیم.

✅ نکات مهم در استفاده

قلاویز ابزار حساسی است و به‌راحتی می‌تواند بشکند، مخصوصاً در سوراخ‌های عمیق یا بدون روغن‌کاری.

همیشه باید کاملاً عمود بر سطح سوراخ باشد.

اگر سوراخ کور (بسته از یک طرف) باشد، از قلاویز مخصوص سوراخ کور استفاده می‌شود.

برای رزوه‌های بزرگ بهتر است از قلاویز ماشینی یا قلاویز با دستگاه تراش استفاده شود.

🔎 انواع قلاویز دستی

قلاویز متریک (M) – برای پیچ‌های متریک (میلی‌متری).

قلاویز اینچی (UNC/UNF) – برای استاندارد آمریکایی.

قلاویز مخروطی و نیمه‌مخروطی – برای شروع راحت‌تر رزوه.

قلاویز ماشینی – شبیه دستی است ولی مخصوص دستگاه فرز یا تراش.